Opuszczanie słów

Jak słowa mogą sprawić, że wszystko idzie na opak? Zastanów się, w jaki sposób posługujemy się nimi w procesie komunikacji. Przede wszystkim nasze wypowiedzi nie są wyczerpujące.
Odpowiedzią na pytanie: „Jak się sprawuje samochód?" lub „Dlaczego Jane boli ramię?" może być niewyraźne mruknięcie, kilka zdawkowych słów lub długi, ożywiony wywód. Stosując się do ogólnie przyjętych norm, najczęściej błąkamy się wśród skrótowych lub niepełnych przekazów. Innymi słowy, opuszczamy wiele informacji, tj. w naszych komunikatach występują usunięcia. Być może spodziewamy się, że słuchacz sam wypełni te luki, lub uznajemy pominięte elementy za nieistotne. Prawdopodobnie żadnego z tych założeń nie przyjmujemy świadomie, lecz zawsze istnieje ogromna różnica między tym, co - jak sądzimy - powiedzieliśmy, a tym, co usłyszał i zrozumiał nasz rozmówca. Powyższe rozważania nawiązują do omówionego wcześniej zagadnienia subiektywnych map, odzwierciedlających nasze niepowtarzalne myśli i uczucia, lecz nie będących obiektywną rzeczywistością. Sposób posługiwania się językiem jest kolejnym elementem, który wyodrębniamy z owych map. Nasze wypowiedzi nie opisują obiektywnego świata, lecz jego reprezentację.
To jeszcze nie wszystko. Opowiadając o tym, co wiemy, myślimy lub odczuwamy, nie tylko usuwamy część informacji, ale również stosujemy uproszczenia. W odpowiedzi na pospolite pytanie: „Jak idzie ci praca'" pomijamy większość aspektów wyczerpującej repliki, a następnie upraszczamy przekaz, co stwarza niebezpieczeństwo zniekształcenia go Mamy również skłonności do generalizowania raczej niż przytaczania szczegółów, wyjątków i zastrzeżeń do naszej wypowiedzi. Reakcja typu „świetnie", „w porządku" lub „okropnie", będąc wygodnym uproszczeniem i uogólnieniem, prawdopodobnie przybliża do siebie mapę mówiącego i słuchacza, lecz nie zmniejsza dystansu dzielącego jej od rzeczywistości. Zatem „struktura głęboka" języka, jak określa się ją w NLP, przejawia się na powierzchni w formie niepełnej,
zniekształconej i uogólnionej. Na szczęście użyte słowa oraz wzorce językowe pozwalają ustalić, w którym miejscu znaczenie przekazu jest niejasne lub zniekształcone. Następnie możemy zadać pytania precyzujące wypowiedź. Owe wzorce językowe oraz odnoszące się do nich pytania znane są jako meta-model, i dotyczą usunięć, zniekształceń oraz generalizacji. Nie musimy pamiętać, do której kategorii należy określony schemat, ani zapamiętywać określającego go terminu. Powinniśmy natomiast umieć rozpoznać słowa i proste wzorce językowe, sygnalizujące nieprawidłowości, oraz przyswoić sobie pytania, precyzujące znaczenie wypowiedzi.

SŁOWA MOGĄ BYĆ NIEBEZPIECZNE

Traktując naukę skutecznego myślenia jako środek realizacji dążeń, musimy znaleźć w słowach sprzymierzeńców. Pospolite pojęcia, jak np. „łatwy", „szczęśliwy", „drogi" lub „czerwony" są myślami, zamkniętymi raz na zawsze w precyzyjnych określeniach. Pozostawione samym sobie, słowa mogą działać przeciwko nam, zarówno w naszych myślach, jak i w kontaktach z innymi.
Wiesz z własnego doświadczenia, jak bardzo mogą ranić, zwłaszcza jeżeli pochodzą od drogiej ci osoby. Ileż związków zniszczyły uszczypliwe wypowiedzi, a raczej nadana im interpretacja?
Nie jest to kwestia struktury języka, lecz sposobu jego używania lub nadużywania. Zdanie „Jesteś taki sam jak twój ojciec", chociaż absolutnie poprawne pod względem gramatycznym, stanowi potencjalne źródło nieporozumienia.

Słowa środkiem do celu

Dobierane przez nas słowa oddziałują na nasz sposób myślenia i odczuwania, a jednocześnie same pozostają pod jego wpływem. Nasze wypowiedzi wpływają również na innych, podobnie jak adresowane do nas słowa wzbudzają oddźwięk w nas samych. Trudno byłoby wyobrazić sobie życie bez werbalnych form porozumiewania się. W pewnym sensie nie moglibyśmy bez nich nawet myśleć, przynajmniej w sposób świadomy. Rozważając dowolny problem, używamy rozmaitych zwrotów, np. „Co by się stało, gdyby?" albo „Jeżeli to". Kiedy mówimy w duchu „Myślę, że to załatwi sprawę" znamy znaczenie zaimka „to", gdyż przemyśleliśmy go wcześniej (przy użyciu słów). Wiemy również, co kryje się za lakonicznym zwrotem „załatwi sprawę", każdy inny sposób wyrażenia zawartej w nim treści będzie wymagał użycia większej liczby słów. Język jest nie tylko środkiem, dzięki któremu porozumiewamy się z innymi, jest również częścią procesu myślenia. Wiele osób twierdzi, iż nauka języka obcego wzbogaca intelektualnie, wydaje się zatem, że jest on czymś więcej niż tylko narzędziem komunikacji, jest samym tworzywem myśli.
Sposób budowania wypowiedzi oraz dobór słów dostarcza wielu cennych informacji na temat samego siebie oraz innych osób. Określenie „zniecierpliwiony" przekazuje do mózgu komunikat nieco innej treści niż „niespokojny" lub „wyczekujący". Zastąpiwszy słowo „porażka" innym, oznaczającym uczenie się lub otrzymanie informacji, nie tylko przekazujemy do mózgu pożyteczny, pozytywny komunikat, ale również unikamy rozpatrywania określonej sytuacji w wymiarze osobistym („Nie udało mi się, więc jestem do niczego "). Tego rodzaju zabieg odzwierciedla założenie, iż wynik każdego działania jest tylko sprzężeniem zwrotnym w procesie osiągania celu.Jeżeli nie jesteśmy w stanie zmienić konotacji powszechnie używanych słów, powinniśmy przyswoić sobie inny zasób wyrażeń. Możesz więc pozwolić sobie np. być niezrozumianym, lecz nie odrzuconym, podekscytowanym lub niespokojnym, lecz nigdy przestraszonym, pobudzonym, lecz nie rozdrażnionym. Słowa, których używasz, w istocie wpływają na twoje odczucia.
Jest to prosty i oczywisty sposób zawierania przymierza ze słowami. Zdecyduj, które z nich najlepiej odpowiadają twoim zróżnicowanym celom, i używaj ich nie tylko zwracając się do innych, ale również rozmawiając w duchu z samym sobą. W niniejszej publikacji znajdziesz opis najważniejszych technik wykorzystania słów do realizacji własnych pragnień. Jeżeli preferujesz logiczny, werbalny sposób myślenia, a tworzenie wewnętrznej wizji zamierzonego rezultatu sprawia ci trudność, przedstawione metody powinny zyskać twoja aprobatę.

Wybrana metafora

Wybrana metafora: Ptaki w locie.
Burza mózgów: Patrzą z lotu ptaka. Wybiegają spojrzeniem daleko naprzód. Mają bystry wzrok. Czasami przestają machać skrzydłami i tylko szybują nad ziemią. Są zmyślnie skonstruowane , superwydajne.
Nie marnują energii. Potrafią oszczędzać siły. Wydają się wiedzieć, dokąd zmierzają
bez względu na odległość od miejsca przeznaczenia. Dobrze przygotowują się do podroży
Są przygotowane na każdą pogodę.
Spodziewają się, iż dotrą tam, dokąd lecą. Znają swych wrogów. Są bezpieczne w stadzie lecz zawsze kontrolują, co dzieje się wokół nich. Bezmiar przestrzeni pod nimi. Nie ustają w locie wykorzystując najlżejsze prądy powietrza Nie walczą z wiatrem lecz wydają się harmonijnie współdziałać ze środowiskiem. Zawsze pełne godności w magicznej sztuce latania. Utrzymują równowagę, po mistrzowsku panują nad każdym ruchem. robią to perfekcyjnie.
Nawet osoba pozbawiona wyobraźni, sterowana lewą półkulą mózgową, powinna być w stanie wymyślić metaforę, a następnie odnaleźć nowe skojarzenia i ewentualne kierunki dalszych poszukiwań.
Wybierz dowolną metaforę, lecz bądź przygotowany na kilka nieudanych prób, zanim
wyszukasz nowe punkty widzenia, na których będziesz mógł się oprzeć. Poniżej przytoczono zaledwie kilka przykładów spośród milionów, które nas otaczają.
Drzewa ronią liście.
Po przypływie następuje odpływ.
Nasiona giną, aby wykiełkować.
Węże są piękne.
W wysokich górach nie ma urodzajnej ziemi.
Omawiając zastosowania metafory musimy zwrócić uwagę na dwa istotne aspekty. Po
pierwsze, nie należy świadomie poszukiwać rozwiązania problemu, lecz pozwolić metaforze uczynić, co do niej należy. Możesz przedstawić swą propozycję metafory osobie, której dotyczy analizowany problem. Mając odmienne skojarzenia, nada jej odmienną interpretację, wykorzystując twoją sugestię. Indywidualne reprezentacje każdej metafory są równie niepowtarzalne, jak nasze wewnętrzne mapy świata.
Po drugie, nie poprzestawaj na pierwszej dobrej koncepcji, jaka ci się nasunie. Wypróbuj kilka metafor, by przekonać się, czy istnieje lepsze (tańsze, szybsze, wygodniejsze) rozwiązanie.
Lewa półkula zazwyczaj skłonna jest zadowolić się pierwszym racjonalnym wariantem,
podczas gdy myśl kreatywna zawsze wierzy w istnienie efektywniejszych możliwości.
Każdą z wyżej opisanych technik możesz stosować wspólnie z kolegą, przyjacielem,
współmałżonkiem, w grupie lub w pojedynkę. W ostatnim przypadku musisz po prostu
rozważyć problem pod różnymi kątami, zapisując każdą odpowiedź, byś mógł do niej
powrócić. Przypomnij sobie jakąś trudną dla siebie sytuację. Opisz ją krótkim zdaniem, a następnie zastosuj omówione techniki. Jak się odwołujesz do swych zdolności twórczych, drzemiących w prawej półkuli, pamiętaj, iż najlepsze rezultaty osiągniesz odprężywszy się do stanu alfa. Otrzymałeś do dyspozycji wiele różnorodnych metod. Sprawdź, które z nich są dla ciebie najskuteczniejsze, posługując się w tym celu rzeczywistymi problemami, przekonaniami, od których pragniesz się uwolnić, oraz wyznaczonymi celami. Nierzadko zdarza się, że
pozornie nierozwiązywalny problem znika na długo przed wyczerpaniem środków
zgromadzonych w arsenale NLP.

METAFORY

Jedną z 13 kategorii odpowiedzi podawanych w technice „zręczność językowa" jest metafora.
Prawa półkula mózgu lubi zajmować się obrazami lub historiami i szybko odnajduje ich
wspólne elementy, tworząc skojarzenia. Zastosowanie metafor stymuluje właściwy dla niej tryb myślenia. Jeżeli potrafisz wyobrazić sobie, ze spóźniłeś się na autobus (jak w metaforze zacytowanej w części poświęconej „zręczności językowej"), lecz tracisz tylko 15 minut, dzielące cię od przyjazdu następnego, łatwiej ci będzie skonstruować w wyobraźni inne, analogiczne sytuacje. Gdy wyobraźnia podsunie ci inne warianty lub punkty widzenia, wyjściowe emocjonalnie zabarwione spojrzenie ulegnie zmianie. Twój nowy stan ducha pozwoli na pojawienie się nowych możliwości i przybliży cię do rozwiązania problemu.
Znana amerykańska firma Du Pont zastosowała omawianą technikę ze znakomitym rezultatem.
Zespół inżynierów tego przedsiębiorstwa pracował nad technologią włókien ognioodpornych, nadających się do barwienia tradycyjną metodą stosowaną w farbiarniach klientów firmy.
Zwarta struktura włókna, utrudniająca przenikanie barwnika, wydawała się barierą nie do pokonania, dopóki jeden z członków zespołu nie posłużył się metaforą, pytając „Co sprawia, że można wejść do kopalni węgla?" Odpowiedź: „Wsporniki, zapobiegające zawaleniu się stropów" sugerowała sposób zmiany struktury molekularnej włókien, polegający na „podparciu" ich od wewnątrz. Tak powstał nomex, ogniotrwały materiał produkowany dziś w szerokiej gamie kolorów.
Budując metafory, można czerpać inspirację z natury. Proste zjawiska przyrodnicze, np. opadanie liści z drzew jesienią, umożliwiają nowe spojrzenie na każdy niemal problem zawodowy lub osobisty, o ile pozwolimy wyobraźni na kreowanie subtelnych skojarzeń w sposób właściwy dzieciom. Przyroda bywa często dobrym źródłem metafor z uwagi na swe bogactwo i różnorodność. Ponadto wszyscy ją znamy, toteż z łatwością możemy się porozumieć. Stosując omawianą technikę, można również czerpać z rozmaitych gałęzi gospodarki, dyscyplin sportu, własnego hobby, znanych utworów literackich, dzieł sztuki lub wydarzeń historycznych. Niezbędne jest jedynie odwrócenie uwagi logicznej, werbalnej lewej półkuli na wystarczająco długi czas, by umożliwić wizualnej, prawej części mózgu wykorzystanie jej potencjału. Wybór metafor jest nieograniczony, podobnie jak zakres problemów, do których mogą się one odnosić.
Rozważmy następujące stwierdzenie: „Przestaliśmy dbać o produkt X i spadł nasz udział w rynku".

Odwrócenia kroków

Kolejna metoda łączy zalety tworzenia i analizowania odwróceń z techniką kroków W tym
przypadku odwracamy stwierdzenie wyjściowe oraz punkty widzenia, wskazane przez kolejne kroki. Możliwy sposób wykorzystania omawianej techniki do opracowania kampanii marketingowej czekoladek „Maltychocs". Stwierdzenie wyjściowe brzmi „Czekoladki «Maltychocs» są tuczące".
A efekt tego procesu? Myśl: „«Maltychocs» - czekoladki o mniej tuczącym nadzieniu". Tego rodzaju spojrzenie prawdopodobnie nie byłoby wynikiem jakiegokolwiek uporządkowanego, logicznego procesu myślenia. Analizowana wyżej kombinacja dwu technik zapewnia wprost nieograniczone możliwości formułowania nowych, twórczych koncepcji. Wypróbuj ją, zastępując zdanie o czekoladkach sformułowaniem własnego problemu.

Odwrócenia

Spośród wszystkich technik, opartych na zastosowaniu zróżnicowanych kątów widzenia,
omówiona niżej metoda posuwa się najdalej, odwracając problem o 180 stopni!
Polega ona na sformułowaniu stwierdzenia przeciwnego i przyjęciu założenia, iż odpowiada ono rzeczywistości, a następnie zbadaniu wskazanych przez nie nowych możliwości lub dróg wyjścia. Np. w działalności gospodarczej, w której zastosowanie omawianej techniki przynosi znakomite efekty, stwierdzenie: „Zajmujemy na rynku czołową pozycję" zostałoby odwrócone następująco: „Nie zajmujemy na rynku czołowej pozycji". Wyobraź sobie, ze drugie z nich jest prawdziwe i zastanów się, jakie niesie ono implikacje. Dla wypożyczalni samochodów „Avis", która pod względem udziałów w rynku ustępowała tylko firmie „Hertz", powyższe zdanie oznaczało-
„musimy się bardziej starać" i dało początek nowej kampanii marketingowej.
Odwrócenia ułatwiają myślenie radykalne. Technika ta z definicji uniemożliwia wykluczenie z rozważań jakiegokolwiek wariantu. Obszar jej zastosowań obejmuje nie tylko rozwiązywanie problemów, ale również poszukiwanie nowych możliwości, toteż prawdziwe stwierdzenia wyjściowe nie muszą ograniczać się do problemów. Przytoczmy jeszcze jeden przykład, dotyczący tanich, jednorazowych długopisów marki „Biro". Stwierdzenie „Wytwarzamy długopisy" mogłoby zostać odwrócone w zdanie: „Nie wytwarzamy długopisów", podnoszące kwestię „Co w takim razie wytwarzamy?" Odpowiedź: „Małe przedmioty z plastyku, tak tanie, że bez żalu wyrzuca się je do śmieci", która definiując produkt pod nowym kątem, może zasugerować rozszerzenie asortymentu na wiele innych plastykowych wyrobów jednorazowego użytku i przynieść krociowe zyski. Odwrócenie nie podaje rozwiązań, umożliwia jedynie wielostronne przemyślenie określonego zagadnienia, w wyniku którego kreatywny umysł
zwraca się ku innym kwestiom i drogom wyjścia.

Kroki

Technika kroków opiera się na bardzo prostej zasadzie ogólnej, mianowicie na zmianie stopnia uszczegółowienia problemu lub przedmiotu Np. myśląc o psach, możemy przenieść się na bardziej ogólny poziom i skupić na zwierzętach, następnie na wszystkich istotach żywych itd. aż do całego wszechświata. Ten kierunek myślenia określamy mianem „kroków w górę". Inny wariant zakłada koncentrowanie się na coraz bardziej szczegółowych aspektach zagadnienia, np przejście od psów do spanieli, następnie do ich odmiany cockerspaniel i dalej do łap przedstawicieli tejże odmiany. Możemy również wykonywać kroki w bok, prowadzące np od psów do kotów lub koni. Jako że skojarzenia mają charakter subiektywny, ten rodzaj kroków może zawieść każdego z nas w zupełnie innym kierunku.
Kroki zapewniają stałe odniesienie do zagadnienia wyjściowego, uruchamiając zarazem nowe skojarzenia i umożliwiając analizowanie go z wielu różnych punktów widzenia. Przypadkowa i subiektywna natura tej techniki wprowadza myślenie lateralne („okrężne"), pozwalające na znalezienie dróg wyjścia z określonej sytuacji. Nie wymaga ona wielkiej kreatywności, przypominając raczej towarzyską grę w skojarzenia, jako metoda bardziej instynktowna niż logiczna i odwołuje się do podświadomej, prawej półkuli mózgu.
Powróćmy do omówionego wyżej przykładu, dotyczącego niemożności zrealizowania
zamierzonego poziomu miesięcznej sprzedaży. Odpowiedź na ten problem, stanowiąca krok w górę, mogłaby brzmieć" „Czy tego rodzaju porażki zdarzają się często?" lub „Czy nie udaje ci się zrealizować również innych celów?" lub, jeszcze wyżej, „Życie jest pełne nie zrealizowanych planów". Krocząc w dół, można zapytać' „O ile gorsze od zamierzonych będą twoje wyniki'" lub „Które zamówienia stanowią problem?" lub „Czy odwiedziłeś ostatnio klienta X?" Dzięki krokom w górę nabieramy dystansu do rozpatrywanego problemu (czy naprawdę jest to kwestia życia lub śmierci?), natomiast zstępując w dół, ogniskujemy uwagę na szczegółowej kwestii, łatwiejszej do rozwiązania. W obydwu przypadkach udaje nam się wyjść z impasu. Odpowiedzi mogą przybierać formę stwierdzeń lub pytań, lecz nigdy uwag krytycznych
lub gotowych rozwiązań. Z udzielonych odpowiedzi może wyłonić się wiele sposobów
rozwikłania problemu. Osoba, której ten problem dotyczy, powinna wybrać najlepszy i przyjąć odpowiedzialność za jego realizację.
Obszar zastosowań techniki kroków jest niezwykle rozległy. Rozważmy przykład
zdeklarowanej wegetarianki, Sue, oraz Mary - zagorzałej amatorki dań mięsnych. Chociaż w pracy są najlepszymi koleżankami, podczas posiłków w stołówce zakładowej nie mogą znieść swojego towarzystwa, tak bardzo każda z nich ceni wybrany sposób odżywiania się.
Podejmując się mediacji między Sue i Mary, możemy zadać im pytanie: „Czy szanujesz prawo każdego człowieka do posiadania własnych przekonań?" (krok w górę, zmierzający do skierowania uwagi na wspólną, bardziej ogólną płaszczyznę). Osiągnąwszy porozumienie na wyższym poziomie, wywołującym mniej emocji, wykonamy krok w dół, by uwzględnić w rozważaniach drugą stronę: „Czy szanujesz prawo Mary do posiadania własnych poglądów?"
Innym krokiem w górę mogłoby być pytanie „Czy twoje koleżeńskie stosunki z Sue układają się dobrze?" (kolejny przykład wspólnej płaszczyzny) lub inne, dotyczące np. sportu, hobby lub zainteresowań, podzielanych przez obie koleżanki. Krocząc w bok, zapytamy Mary „Czy wśród twoich przyjaciół lub członków rodziny jest jeszcze ktoś, kto jada mięso (nie jada mięsa)? Jak układają się twoje stosunki z tymi osobami?" Następnie uczynimy krok w dół „Czy jadasz wyłącznie mięso?" Odpowiedź przypuszczalnie brzmiałaby: „Oczywiście, że nie. Bardzo lubię sałatki warzywne" Innym krokiem w dół mogłoby być pytanie: „Czy mogłabyś jadać z nią przy wspólnym stole, np. raz w tygodniu'" lub „Czy przy okazji wspólnych posiłków mogłabyś mniej ostentacyjnie przestrzegać ulubionej diety?" W rezultacie tego postępowania z pewnością uda nam się rozwiązać problem; np. w każdy czwartek Sue może jadać wegetariańskie kotlety w towarzystwie Mary, która zadowoli się wówczas sałatką warzywną. Stosując metodę kroków, ćwiczymy kreatywność prawej półkuli, lecz posługujemy się w tym celu wygodną, logiczną strukturą lewej półkuli mózgu.

ZRĘCZNOŚĆ JĘZYKOWA

Inna technika kreowania możliwości wyboru polega na rozpatrywaniu określonego
stwierdzenia czy problemu pod rożnymi kątami i definiowaniu odpowiednich reakcji Załóżmy, że problem sformułowany jest następująco: „Nigdy nie osiągnę pożądanego poziomu miesięcznej sprzedaży". Podane niżej przykłady reprezentują poszczególne perspektywy, czyli kategorie odpowiedzi.
• Pozytywny skutek: „Dołóż większych starań w przyszłym miesiącu" lub „Przecież spędzasz więcej czasu z synami" lub „A może powinienem zapisać się na ten nowy kurs?" Tego rodzaju odpowiedzi sugerują pozytywny skutek problemu, nawet jeśli wydają się nieprawdopodobne lub przesadzone. Naszym zamiarem nie było jednak zaproponowanie gotowych rozwiązań, lecz odnalezienie nowych kątów widzenia i usunięcie hamulców, utrudniających swobodne myślenie.
• Negatywny skutek: „Czyżby twoja kariera wisiała na włosku?" Zdanie sugerujące
pesymistyczne konsekwencje.
• Inny skutek „Czy martwisz się, co pomyśli koleżanka z pracy?" lub „Czy to oznacza, że nie będziesz miał wolnego weekendu?" Zastanów się nad innymi konsekwencjami.
• Metafora „To tak, jakbym spóźnił się na autobus. Za chwilę nadjedzie następny" lub „Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło" lub „Edisonowi nie udało się kilkaset razy". Metafora również nie podsuwa gotowego rozwiązania, lecz wskazuje inny punkt widzenia, który z łatwością można sobie wyobrazić. Znaczenie określonej metafory i wywołane przez nią skojarzenia będą inne u każdej osoby.
• Zmiana ram czasowych: „Może w przyszłym miesiącu będzie lepiej" lub „Jak przedstawiają się twoje wyniki za cały rok'"
• Model świata. „Przypuszczam, ze świat jest pełen nie zrealizowanych planów". Tego rodzaju stwierdzenie nadaje problemowi ogólny, a nawet filozoficzny charakter.
• Osobiste wartości i kryteria: „Czy to cię martwi?" lub „Jakie to ma znaczenie?" Zdania te koncentrują się na osobie, eksponując wyznawane przez nią wartości i przekonania w odniesieniu do danej sytuacji.
• Dalszy rezultat: „Nie jest ważne to, że nie zrealizowałeś zamierzeń, lecz to, że się tym martwisz"
• Przedefiniowanie: „Może taki plan jest nierealny'" lub „Wydajesz się bardzo czuły na punkcie swoich wyników"
• Uogólnienie: „Czy w innych dziedzinach również doznajesz porażki'" Kroki w górę podnoszą problem na wyższy, bardziej ogólny poziom. Zapoznamy się z tym zagadnieniem w dalszej części książki.
• Uszczegółowienie: „Które zamówienia stanowią problem?" lub „Jak zdobywasz swych
najlepszych klientów?" lub „O ile gorsze od zamierzonych będą twoje wyniki?" Kroki w dół, idąc w przeciwnym kierunku, dzielą problem na coraz bardziej szczegółowe zagadnienia.
• Kontrprzykład: „Czy można pójść naprzód, nie potykając się od czasu do czasu?"
• Pozytywna intencja: „Chciałbyś zapewne, by dobrze ci się powodziło".
Jak mogłeś zauważyć, niektóre z powyższych stwierdzeń zawierają elementy wspólne, lecz nigdy nie są identyczne. Np. pozytywna intencja (osoby, która definiuje swój problem) oraz pozytywny skutek mogą być do siebie podobne, lecz każde z tych zdań sformułowane jest z nieco innego punktu widzenia. Również jedna kategoria odpowiedzi może umożliwiać spojrzenie pod różnymi kątami; np. można podać nieograniczoną ilość kontrprzykładów lub metafor, otwierających nowe perspektywy. Powyższa technika daje ci zatem szansę rozgryzienia problemu, którego nie możesz rozwikłać w żaden inny sposób, stwarzając jednocześnie więcej możliwości wyboru.
Zapewne stwierdzisz, że wymyślanie kreatywnych odpowiedzi wymaga określonych
umiejętności i pomysłowości. Podobnie jak każda technika angażująca zdolności twórcze, również i ta nie oferuje gotowego schematu do naśladowania; nie jest ona oparta na rozumowaniu właściwym lewej półkuli mózgu. Opisana wyżej metoda, znana jako „zręczność językowa" (nazwa ta jest aluzją do zręczności dłoni iluzjonisty) pomaga stymulować kreatywność prawej półkuli.
Przedstawione ćwiczenie, podobnie jak większość zadań proponowanych przez NLP, możesz
wykonać samodzielnie lub wspólnie z inną osobą. Nawet jeżeli nie nasunie ci się wiele
błyskotliwych koncepcji, będziesz musiał spojrzeć na swój problem pod różnymi kątami, dzięki czemu prawie na pewno zobaczysz go w innym świetle. W zdumienie wprawi cię własna pomysłowość, gdy nasuwać się będą sugestie, które dopiero po czasie mogą wydawać się oczywiste.
Technikę punktów widzenia można zastosować do każdego problemu, zawodowego lub
osobistego, małego lub dużego. Po wprowadzeniu drobnej korekty z łatwością można ją
odnieść do realizacji celów. Problem należy wówczas formułować w następujący sposób: „Nie mam tego, lecz chcę to zdobyć" lub „Jestem w punkcie x, a chcę być w punkcie y". Technika punktów widzenia stanowi nie tylko świetną zabawę, ale również skuteczny instrument wprowadzania zmian we własnym życiu. Niektóre kategorie, np. uogólnienia i metafory, urosły dziś do rangi samodzielnych metod rozwiązywania problemów i są z powodzeniem stosowane.
Jeżeli nie przychodzi ci na myśl żadna odpowiedź, przejdź do kolejnego punktu, później będziesz mógł ponownie zastanowić się nad poprzednimi. W przypadku niektórych punktów widzenia dopiero po okresie „nieświadomej inkubacji", zanim nasuną się nam wnikliwe odpowiedzi.